Geen wettelijke basis uitgekleed ouderlijk gezag

Alexander Leuftink, voorzitter van de vFAS: "Automatisch gezamenlijk gezag bij erkenning, doet recht aan gelijkwaardig ouderschap. Op dit moment wordt meer dan de helft van de eerste kinderen buiten een huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren. Ouders moeten naast de erkenning via de gemeente ook nog het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen via de rechtbank. Deze laatste wordt in de praktijk nogal eens vergeten. Bij het einde van de relatie blijkt dan alleen de moeder belast met het ouderlijk gezag. Vaak rest dan een gang naar de rechter om alsnog het gezamenlijk gezag te verkrijgen."

Wettelijke basis
Om het aantal procedures met betrekking  tot gezagsgeschillen terug te dringen, is op enig moment in de lagere rechtspraak het fenomeen 'uitgekleed gezag' ontstaan. Hierbij werd formeel het gezamenlijk gezag van ouders in stand gelaten, maar legde de rechter in de beschikking spelregels aan de ouders op over hoe de besluitvorming diende plaats te vinden als zij niet op één lijn zitten. En daarmee de feitelijke beslissingsbevoegdheid in de praktijk aan één van hen toekende. Naast het feit dat voor derden een dergelijke vorm van uitgekleed gezag vaak niet kenbaar was, heeft het Gerechtshof Den Haag bij uitspraak van 25 maart 2020 vastgesteld dat er geen wettelijke basis bestaat voor het uitgekleed gezag. 

Automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag
Vanaf 1 januari 2023 geldt dat ongehuwde en niet-geregistreerde partners automatisch gezamenlijk gezag krijgen met de moeder. Het gezag hoeft dan niet langer samen met de moeder aangevraagd te worden bij de rechtbank. Als een kind voor 1 januari 2023 wordt erkend, moeten de ouders het gezamenlijk gezag wel regelen, ook als het kind na 1 januari 2023 wordt geboren. Bij stellen die na de geboorte van hun kind trouwen, krijgt de echtgenoot van de moeder alsnog automatisch het gezag over het kind dat door hem/haar is erkend. Gescheiden stellen behouden het gezamenlijk ouderlijk gezag. Gezamenlijk gezag is belangrijk voor de gelijkwaardigheid van ouders in een relatie, maar ook in geval van het overlijden van een van beide ouders en bij een scheiding. 

Toename gezagsgeschillen
In de nieuwe situatie behouden beide ouders het gezamenlijk gezag over de kinderen, ook na een scheiding. Behalve als de rechter een andere beslissing neemt in het belang van het kind. De vFAS verwacht een stijging van het aantal gezagsgeschillen na scheiding; na een scheiding ontstaan geschillen over bijvoorbeeld een verhuizing van een van de ouders, de schoolkeuze of medische beslissing. Een toename van het aantal ouders met gezamenlijk gezag betekent mogelijk ook meer procedures over gezagsgeschillen. 

Ouderschapsplan
De Wet voortgezet ouderschap na scheiding schrijft voor dat ouders, met gezamenlijk gezag die uit elkaar gaan, verplicht zijn om tot een gezamenlijk ouderschapsplan te komen met daarin afspraken over hun kinderen. het betreft afspraken over hoe zij gezamenlijk belangrijke beslissingen aangaande hun kind(eren) nemen. Bij de ontbinding van een huwelijk of geregistreerd partnerschap, toetst de rechter of door ouders aan deze verplichting is voldaan. Bij ouders zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap, vindt geen toetsing van deze verplichting door de rechter plaats. De vFAS benadrukt in dat kader het belang van professionele begeleiding bij het uiteengaan zodat geschillen in de toekomst kunnen worden voorkomen.