Wie het eerst komt, die het eerst maalt

Jaap en Eva zijn getrouwd en wonen sinds enkele jaren in Zweden. Jaap kan in Zweden niet goed aarden. Ze zijn plannen aan het maken om naar Nederland terug te keren. Jaap heeft al wat huizen bekeken en heeft zicht op een nieuwe baan. Maar eigenlijk wil Eva niet terug. Zij is gelukkig in Zweden en wil haar baan niet opgeven. Jaap stelt haar voor de keuze, ze gaat mee naar Nederland of hij gaat alleen. Eva blijft en Jaap vertrekt. De breuk tussen Jaap en Eva is een feit. Jaap legt zijn zaak voor aan een Nederlandse advocaat. De conclusie is dat het voor hem het meest gunstig is om de echtscheiding aan de Nederlandse rechter voor te leggen. Eva heeft van een Zweedse advocaat begrepen dat een echtscheiding in Zweden voor haar voordeliger is. Zij dienen allebei een verzoekschrift in; Jaap bij de rechtbank in Den Haag en Eva bij de rechtbank Stockholm. Er is dus sprake van samenloop; dezelfde zaak wordt bij rechtbanken in twee verschillende landen ingediend. We noemen dit litispendentie. In Nederland geldt dan de regel 'wie het eerst komt, die het eerst maalt'. Met andere woorden, als Eva de echtscheiding als eerste heeft voorgelegd aan de Zweedse rechter, dan moet de Nederlandse rechter zich onbevoegd verklaren. De echtscheiding zal dan in Zweden afgewikkeld moeten worden, met alle gevolgen van dien voor Jaap.

Deze regel heeft uiteraard als groot voordeel dat voorkomen wordt dat dezelfde echtscheiding in twee landen wordt behandeld. Hiermee wordt het risico op tegenstrijdige uitkomsten voorkomen. De regel creëert daarentegen een 'rat race' tussen echtgenoten; dien zo snel mogelijk je echtscheidingsverzoekschrift in om de rechter van jouw voorkeur vast te leggen. Waar in het kader van echtscheiding de voorkeur wordt gegeven aan mediation en scheiden in overleg, staat deze snelle gang naar de rechter in feite haaks op dit uitgangspunt. Kiezen voor overleg, betekent het risico lopen dat de ander alsnog het echtscheidingsverzoekschrift indient bij de voor u ongunstige rechtbank.

Als gehuwden ervoor kiezen in het buitenland te gaan wonen, is het goed om na te denken over de bevoegde rechter en het toepasselijk recht bij echtscheiding. U kunt in dit kader afspraken opnemen in de huwelijksvoorwaarden. Niet alleen is het goed om vooraf te weten waar u aan toe bent, het voorkomt ook dat de zaak in geval van echtscheiding onnodig escaleert, doordat te snel een procedure wordt gestart.